درسی

الدرس الثاني : درس دوم

زيارةٌ الحبيب :‌ديدار محبوب

كلمه ها و تركيب هاي تازه

اَسْلَمْ : اسلام آورد . مسلمان شد

طَرَق َ : زد ، كوبيد

أفرغَ : فرو ريخت

عفواً : ببخشيد

افرغْ علينا صبْراً :به ما صبر عطا كن

فاحَ – يَفوحُ : پراكنده شد

بَعْدَ قليلٍ : اندكي بود

قِبلَ : طرف، سمت

تَفَضّل : بفرما

قدِرَ : توانست

الْجزيل : فراوان

كلّمَ : صحبت كرد

شُكراً جزيلا : بسيار متشكرم

النّص : متن

حبيب : محبوب

نَفِدَ : تمام شد

الرّعاية : توجه

نهَضَ : برخاست

ذات ليْلة : شبي

هنيئاً : گوارا باد

سُمَحَ –َ : اجازه داد

يا للسّعادة : چه سعادتي

العجوز: پيرزن

ختَشّ : جستجو

قَرَنَ : نام قبيله اي در يمن

القلق : نگران

القليل : كم ، اندك

السّنين : جمع سنة ، سال

  قواعد درس دوم : ثلاثي مجرد و ثلاثي مزيد :

در زبان فارسي گاهي از فعلها و اسمهاي موجود، فعلها و اسمهاي جديدي، با مفاهيم جديد مي سازيم (مثلا : خنديد) يك فعلي است كه داراي معني معيني است با اضافه كردن پسوند (افيد) به آن فعل جديد (خندانيد) را مي سازيم كه با معني (خنديد) تفاوت دارد.

مي خندد --> مي خنداند

خواهد خنديد --> خواهد خندانيد

بخند --> يخبندان

در زبان عربي نيز از فعلهاي موجود و فصلهاي ديگري با مفاهيم جديد مي سازند و اين عمل را به كمك فرمولها و وزنهاي خاصي انجام مي دهند و اسم هر كدام از اين فرمولها ( باب ) مي گذارند. مثلاً (ضََحِكَ) فعل ماضي به معني (خنديد) است اگر بر سر اين فعل (أ) بياوريم و حركت حروف (ضَحِكَ) را تغيير بدهيم فعل جديد (اَضْحَكُ) ساخته مي شود كه معني آن (خندانيد) است. به عبارت ديگر براي ساخت (أَضْحَكَ) از وزن (أَفْعلَ) استفاده مي كنيم. اين (أَضْحَكَ) اولين صيغه ماضي است و بقيه صيغه هاي آن را مي توانيم صرف كنيم. براي ساختن اولين صيغه مضارع اين باب از وزن (يُفْعِلُ) استفاده مي كنيم و مثلاً فعل مضارع (يُضْحِكُ) را مي سازيم (يُضْحِكُ) اولين صيغه ي مضارع است و بقيه صيغه هاي آن را مي توانيم صرف كنيم مانند : يُضْحِكُ ، يُِضحكمانَ ، يُضْحِكونَ

براي ساختن مصدر اين باب از وزن (افعال) استفاده مي كنيم و مثلاً مصدر (اضْحاك) را مي سازيم . وزن اولين صيغه ماضي و اولين صيغه مضارع و مصدر اين فعل را مجموعاً (باب افعال) مي ناميم پس فرمول (باب افعال) به شكل زير است.

اولين صيغه ي ماضي :أَفْعَلَ

اولين صيغه ي مضارع : ُفْعِل

ُ مصدر : افْعال

به فعل هايي كه بدين ترتيب با افزودن يك يا چند حرف به ريشه فعل ساخته مي شوند ثلاثي مزيد مي گويند. به عبارت ديگر ثلاثي مزيد فعلي است كه اولين صيغه ي ماضي آن علاوه بر سه حرف اصلي يك يا چند حرف زايد نيز دارند. مانند :

(أَضْحَكَ) غير از سه حرف (ض ح ك ) كه حروف اصلي هستند يك حرف ديگر هم دارد (اُ) كه حرف زايد ناميده مي شود.

اما ثلاثي مجرد فعلي است كه اولين صيغه ماضي آن حرف زايد ندارد و فقط از سه حرف اصلي درست شده است : مانند : ضَحِكَ   

  معرفي باب تفعيل  

اولين صيغه ماضي : فَعّلَ (علّمَ)

اولين صيغه مضارع : يُفَعّلُ (يُعلّم)ُ

مصدر : تفعيل (تعليم) 

  معرفي باب مفاعلة  

اولين صيغه ماضي : فاعَلَ (جاهَد)َ

اولين صيغه مضارع : يُفاعِلُ (يُجاهِد)ُ

مصدر : مُفاعلة ، فعال (مُجاهدَة ، جهاد)

مصدر فعلهاي ثلاثي مزيد وزن معيني دارند به عبارتديگر قياسي هستند. اما مصدر فعلهاي ثلاثي مجرد وزن معيني ندارند و به عبارت ديگر سماعي هستند. 

  تمرينات درس دوم : 1-عيّن الصحيح علي حسب النّص : براساس متن صحيح را معين كن

1- كان اُويسٌ مشتاقا لزيارة النبي (ص)

اويس مشتاق ديدار پيامبر بود-صحيح

2 – وعد اُويسٌ امّة بالرّجوع بعد غروب الشّمس .

اويس به مادرس وعده داد كه بعد از غروب خورشيد برگردد-غلط

3 - جاهَدَ اويسٌ في معركة «نهروان» فَوَجعَ علي الارض شهيداً

اويس در جنگ نهروان جهاد كرد . پس روي زمين افتاد و شهيد شد-غلط 

  تمرين دوم : با توجه به كفه هاي پر شده (صفحه 21 كتاب درس) كلمات هم وزن آنها را پيدا كنيد

هاجر ، اكرم ، اشرك، كاتب ، جالس، علّم ، قدّم، اكبرّ ، اَحْسَنَ

فاعل : هاجَرَ - كاتَبَ - جالَسَ

فعّل : علّم - قدَّم - كبَّر

أفْعل : اكرم - أسْرَكَ - أَحْسَنَ 

  حال چنانچه در كفه هاي پرشده كلمات «يُفْعلِ ، يُفعل و يُفاعل » را قرار دهيد . جهت برابر شدن كفه ها در وزن فعل هاي بالا چه تغييري ايجاد مي شود؟

يفاعل : ُيُهاجِرُ - يُكاتِبُ - يُجالسُ

يُفعّلُ : يُعلّم - يُقدّمُ - يُكتّبرُ

يَُفْعِلُ : يُكرمُ - يُشْركُ - يَُحْسِنُ 

  اكنون مصادر فعل هاي بالا را در جاي خالي قرار دهيد:

مهاجرة : مكاتبة - مجالسة

تعليم : تقديم - تكبير

اكرام : اشراك - احسان 

  تمرين 3 – اجعل في الفراغ كلمة مناسبتة من الدّوائر

در جاي خالي كلمه مناسبي در دايره ها قرار بده

1. و لأحْسنْ كما .......اللهُ اليك

گزينه ها: اَحْسنوا -اَحْسَنْ

پاسخ:اَحْسَنْ

و نيكي كن چنانچه خدا به تو نيكي كرد

2 . (انّا ..... هُ في ليْلة ِ القدر)

گزينه ها:انزلنا - انزل

پاسخ :‌انزلنا

همانا ما آن را در شب قدر نازل كرديم

3. (ربّنا اَفْرغ عليْنا صبرأ و....... اقْدامنا ) ‌

گزينه ها:ثَبَّت - ثَبَّتوا

پاسخ :‌ ثَبَّت

اي پروردگار به ما صبر عطا كن و گامهاي ما را استوار گردان

4 . (انّا نحْنُ ...... عليكَ القرآن)

گزينه ها: نزَّلنا - نَزَّلتُ

پاسخ :‌ نزَّلنا

همانا قرآن را بر تو نازل كرديم 

  4 - اكمل ترجمه الجمل التالية :

ترجمه جمله هاي زير را كامل كن

1. لا يَشْعُرُ المؤمن بالضعْفِ عندَ مواجهة المشاكل .

مؤمن به هنگام برخورد با مشكلات احساس ضعف نمي كند

2.اللُّهمَ ، نوّر قلوبنا بنور الايمان و اليقين .

خدايا ! دلهاي ما را به نور ايمان و يقين روشن كن

3.هولاء وَجَدوا السّعادة في مساعدة الآخرينَ

اينان سعادت را در كمك كردن به ديگران يافتند

4. المؤمنون يُجاهدنَ باموالهم و انفسهم في سبيل الله .

مؤمنان با مالهايشان و جان هايشان در راه خدا جهاد مي كنند 

  اضواء قرآينه (پرتوهاي قرآني)

1. با توجه به ترجمه ي آيات در جاي خالي از مصدر «تسبيح» (خدا را به پاكي ياد كردن) فعل مناسب قرار دهيد:

1. (يُسبّحونَ الليلَ و النّهارُ لا يَفْتُرون) ( انبياء 20)

شبانه روز خداوند را به پاكي ياد مي كنند و مستي نمي ورزند

2. فاصْبر علي ما يَقولُونَ و يسبّحْ بحَمْدِ ربّك . (طه 130)

بر آنچه مي گويند، شكيبا باش و با ستايش پروردگارت از او به پاكي ياد كن 

  2 – دو آيه زير را بخوانيد و به سؤالات زير پاسخ دهيد :

و ابالحق انزلناهُ و بالحقّ نزَلَ . (اسراء / 105)

و آنرا به حق نازل كرده ايم و به حق نازل شده است

«انّا نحنُ نزّلنا الذّكر و انّا له لحافظون» (حجر /19)

همانا ما خودمان قرآن را نازل كرديم و همانا ما حفظ كننده ي آن هستيم

سؤال :

تفاوت ميان نزل و انزل از جهت لفظ و معني چيست؟

نزَل ثلاثي مجرد و اَنْزَلَ ثلاثي مزيد است. نَزَلَ يعني فرود آمد اما أَنْزَلَ يعني فرود آمد

تفاوت ميان نزل و نزّل از جهت لفظ و معني چيست؟

نَزَل ثلاثي مجرد نزّلَ ثلاثي مزيد است نزَلَ يعني فرود آمد اما نزّلَ يعني فرود آورد